تجزیه ژنتیکی ساختار جمعیت های mycosphaerella graminicola و مقاومت به بیماری سپتوریای برگی گندم در ایران

بیماری سپتوریای برگی ناشی از mycosphaerella graminicola (فرم غیرجنسی septoria tritici)، از بیماری های مهمّ گندم در سراسر دنیا به شمار می رود. به منظور بررسی ساختار ژنتیکی این قارچ در ایران، تعداد 221 جدایه از جمعیت های عامل بیماری در استان های آذربایجان شرقی، اردبیل، خوزستان، فارس و گلستان جمع آوری شد و با استفاده از نشانگرهای aflp و لوکوس تیپ آمیزشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه مشخص نمود که پنج جمعیت مورد بررسی از نظر ژنتیکی متمایز، جریان ژنی بین آنها محدود و به صورت گروه های مجزا از هم گروه بندی شدند. تنوع ژنی نیز در این جمعیت ها کم و در حالت عدم تعادل پیوستگی بودند. تیپ های آمیزشی بجز در نمونه های استان های گلستان و اردبیل در سایر جمعیت ها فراوانی یکسان نداشتند. مطالعه برهمکنش 14 جدایه قارچ با 53 ژنوتیپ گندم نیز نشان داد که جدایه های استان های مختلف از نظر پرآزاری و قدرت تهاجم بر روی گندم های مورد مطالعه با همدیگر اختلاف داشتند. با مطالعه پرآزاری این جدایه ها بر روی ارقام و لاین های افتراقی مشخص گردید که stb15 می تواند به عنوان موثرترین ژن مقاومت برای کنترل بیماری در ایران مورد استفاده قرار گیرد در حالی که همه ی جدایه های مورد بررسی بر روی ژن های stb6، stb7 و stb9 پرآزار بودند. در بین ژرم پلاسم گندم مورد استفاده در ایران چمران، لاین n-81-18 و هیرمند به ترتیب مقاوم ترین ژنوتیپ های گندم شناخته شدند. مطالعه ژنتیک مقاومت دو رقم چمران و هیرمند به ترتیب در برابر یک جدایه از فارس و خوزستان ثابت کرد که یک ژن با اثر غالبیت غیرکامل در مقاومت آنها در مقابل جدایه ناپرآزار نقش داشت. این ژن در چمران stb15 یا احتمالاً یک ژن جدید است و در هیرمند یکی از ژن های stb5، stb11، stb14 یا یک ژن جدید عامل ایجاد مقاومت در برابر جدایه مورد مطالعه می باشد.